O sztuce miłości

Ulka-Silma nadesłała nam cytat z książki "O sztuce miłości" Ericha Fromma. Dziękujemy :)

Miał być komentarzem pod postem NA HUŚTAWCE JEGO NASTROJÓW (historia Nadji).

Uznałam jednak, że jest na tyle interesujący, by umieścić go na Stronie Głównej.

Często mamy wątpliwości czy kochanie siebie nie jest egoizmem.

Fromm wyjaśnia ten dylemat. 

Cytat:

"Zakładając, że miłość samego siebie i innych w zasadzie się
łączą, jak wyjaśnimy egoizm, który oczywiście wyklucza jakiekolwiek
prawdziwe zainteresowanie bliźnim? Człowiek samolubny interesuje się
wyłącznie sobą, chce mieć wszystko dla siebie, nie czuje żadnej
przyjemności dając i potrafi tylko brać. Na świat zewnętrzny patrzy
jedynie z punktu widzenia osobistych korzyści; nie obchodzą go potrzeby
innych, nie okazuje poszanowania dla ich godności i integralności. Nie
widzi poza sobą nikogo; ocenia każdego i wszystko pod kątem
przydatności dla siebie samego, jest generalnie niezdolny do miłości.
Czy nie dowodzi to, że zainteresowanie innymi i zainteresowanie sobą
samym są nieuchronnie przeciwstawne? Byłoby tak, gdyby egoizm i miłość
własna były tym samym. Lecz założenie takie jest akurat błędem,
który doprowadził do tylu mylnych wniosków dotyczących naszego
problemu. E g o i z m i miłość własna nie tylko nie są tym samym, ale
są wręcz przeciwstawne. Egoista kocha siebie nie za wiele, ale za mało;
w rzeczywistości nienawidzi siebie. Ten brak czułości i troski o siebie,
który jest tylko jednym z przejawów braku produktywności, sprawia, że
egoista czuje się pusty i zawiedziony. Nieuchronnie staje się
nieszczęśliwy i gorączkowo usiłuje ciągnąć z życia zadowolenie,
którego osiągnięcie sam sobie uniemożliwia. Wydaje się, że człowiek
taki zbytnio dba o siebie, w rzeczywistości jednak dokonuje tylko
bezowocnych prób, aby ukryć i jakoś zrekompensować niepowodzenia w
pielęgnacji swojego prawdziwego ja. Freud utrzymuje, że egoista pełen
jest samouwielbienia, jakby odwrócił swoją miłość od innych i
skierował ją ku własnej osobie. Prawda, że egoiści nie potrafią
kochać innych, ale nie potrafią też kochać siebie s a m y c h. 

Łatwiej jest zrozumieć egoizm porównując go z zachłannym zainteresowaniem się
innymi, z czym spotykamy się na przykład u przesadnie troskliwej matki.
Choć jest najgłębiej przekonana, że jest ogromnie czuła dla swojego
dziecka, w istocie odczuwa głęboko ukrywaną wrogość wobec obiektu
swego zainteresowania. Jej zainteresowanie jest przesadne nie dlatego, że
zbyt mocno kocha dziecko, ale dlatego, że musi rekompensować
niemożność kochania w ogóle. Ta teoria istoty egoizmu zrodziła się z
psychoanalitycznych badań neurotycznego „braku egoizmu", symptomu
nerwicy spotykanego u nie¬małej ilości ludzi, którzy jednak nie
cierpią zazwyczaj z powodu tego objawu, lecz innych z nim związanych, jak
depresja, zmęczenie, niezdolność do pracy, zawody w sprawach
miłosnych itp. Brak egoizmu nie tylko nie jest odczuwany jako symptom
choroby; często jest on tą jedyną zbawczą cechą charakteru, którą
tacy ludzie się chlubią. „Nieegoistyczny" człowiek „nie chce niczego
dla siebie", „żyje tylko dla innych", jest dumny z tego, że nie uważa
się za kogoś ważnego. Dziwi go bardzo, iż mimo że nie jest egoistą,
jest nieszczęśliwy i że jego stosunki z najbliższymi nie układają
się najlepiej. Badania wykazują, że brak egoizmu tego człowieka nie
występuje obok innych symptomów choroby, lecz jest właśnie jednym z
nich, i to często tym najważniejszym; że cierpi on na paraliż
zdolności kochania, radości z czegokolwiek; że jest pełen wrogości
wobec życia i że poza fasadą „braku egoizmu" kryje się subtelny,
niemniej jednak ostry egocentryzm. Człowieka takiego można wyleczyć
jedynie wtedy, jeżeli jego „brak egoizmu" również uzna się za jeden z
symptomów chorobowych, łącznie z innymi, i wyciągnie się go z
bezproduktywności, leżącej u podstaw zarówno jego „braku egoizmu",
jak i szeregu innych niedomagań. Istota „braku egoizmu" przejawia się
szczególnie wyraźnie w skutkach, jakie wywiera na otoczeniu; w naszej
kulturze najczęściej we wpływie, jaki „nieegoistyczna" matka wywiera
na swoje dzieci. Wierzy ona, że dzięki temu, iż jest pozbawiona egoizmu,
jej dzieci odczują, co to znaczy być kochanym, i nauczą się z kolei, co
to znaczy kochać. Jednakże skutek wywołany jej „brakiem egoizmu" w
najmniejszym na¬wet stopniu nie odpowiada oczekiwaniom. Dzieci nie
okazują szczęścia istot przekonanych, że się je kocha; są
niespokojne, pełne napięcia, boją się wywołać niezadowolenie matki i
starają się postępować tak, aby nie zawieść jej oczekiwań. Na ogół
odbija się na nich ukrywana wrogość matki wobec życia, którą raczej
wyczuwają, niż zdają sobie z niej jasno sprawę, i w końcu nasiąkają
nią same. Ogółem biorąc, wpływ „nieegoistycznej" matki nie różni
się wiele od wpływu matki egoistki, a w istocie jest on często gorszy,
ponieważ jej „brak egoizmu" powstrzymuje dzieci od krytycznej oceny jej
postępowania. Ciąży na nich obowiązek, by nie sprawiać jej zawodu; pod
płaszczykiem cnoty uczy się je niechęci do życia. Jeżeli ktoś ma
okazję zaobserwować, jaki wpływ może wywierać matka, w której żyje
prawdziwa miłość własna, zobaczy, że nic skuteczniej nie wpaja dziecku
pojęcia, czym jest miłość, radość i szczęście, jak to że jest
kochane przez matkę, która kocha sama siebie. Trudno o lepsze
podsumowanie poglądów na temat miłości samego siebie jak słowa
wypowiedziane na ten temat przez Mistrza Eckharta: „Jeżeli kochasz
samego siebie, kochasz każdego tak, jak kochasz siebie. Jeśli kochasz
innego człowieka mniej niż siebie samego, nie umiesz prawdziwie kochać
siebie, jeżeli jednak kochasz wszystkich jednakowo, włączając w to i
siebie, będziesz wszystkich kochał jak jedną osobę, a tą osobą jest
zarówno Bóg, jak i człowiek. A zatem ten jest wspaniałym i prawym
człowiekiem, kto kochając siebie, w ten sposób kocha wszystkich".